Intervju sa dr Hajtam Muzahimom (Haytham Mouzahem), izvršnim direktorom Centra za bliskoistočne studije iz Bejruta. Krize, nestabilnosti i konflikti u etnički i religijski fragmentiranom libanskom društvu umnogome predstavljaju posljedicu nadnacionalnih lojalnosti libanskog stanovništva. Na primjer, šiita Iranu, sunita Saudijskoj Arabiji, hrišćana Zapadu ili Rusiji. Netrpeljivosti među libanskim religijskim grupama, posebno među šiitima i sunitima koje su buknule u građanskom ratu 1975-1990 opet su obnovljene usljed rata u Siriji.
Šiitska vojna grupacija – Hezbolah se bori na strani Asadovog režima protiv sunitskih pobunjenika i Al Kaide, uvjerena da bi dolaskom sunita na vlast u Siriji bezbjednost Libana direktno bila dovedena u pitanje. Osim toga, sukob se širi i na teritoriju Libana o čemu svjedoče brojni samoubilački napadi. Ujednom od posljednjih napada dva bombaša samoubice ogranaka Al Kaide– Džabat al-Nusra su, u Tripoliju, ubili devet, a ranili 37 ljudi. Shodno navedenom, da li smatrate da sukob u Siriji koji je zapravo pretvoren u sektaški rat može prerasti u globalni sukob između sunita i šiita?
Nažalost, rat u Siriji i konflikt u Iraku su postali sektaški konflikti između sunita i šiita, zahvaljujući diskursu mržnje Islamske države u Iraku i Siriji (ISIS), Al Kaide, kao i njenog ogranka u Siriji –Džabat al-Nusraprotiv šiita. Takođe, sunitsko-šiitski konflikt se podstiče svakodnevnim masakrimanad šiitskim civilima u Iraku kroz samoubilačke bombaške napade navedenih grupacijaod 2003. godine. Na ovaj način produbljuju se sektaška osjećanja i diskurs u regionu, i to uz potporu određenih država regiona zagovornica Salafističko-vehabijske škole(the Salafi Wahhabi school) koja šiite smatra nevjernicima (Kuffars) i opravdava njihovo ubijanje, pljačkanje i mučenje.
Konflikt u Siriji se pretvorio u sektaški, takođe, zbog činjenice da je predsjednik Sirije pripadnik sekte Alavita, kao i zbog sektaškog diskursa kojim se protiv režima služesalafiti –džihadisti u Siriji kao što jeDžabat al-Nusra, Islamski front, ISIS i ostale islamske grupe.
Intervencija Hezbolaha u Siriji u cilju podrške Asadovom režimu ima potporu Irana i određenih šiitskih militanata iz Iraka. To produbljuje sektaške sentimente sunita u Siriji, Libanu i ostalim arapskim i muslimanskim zemljama. Suniti su uvjereni da Hezbolah i Iran brane režim u Siriji jer je njegov vladar pripadnik sekte Alavita, čiji su korjeni u šiizmu. Hezbolah i Iran odbaciju ove navode i tvrde dase podrška režimu u Siriji zasniva na činjenici da je njihova politička alijansa u ‚osovini otpora‘ (‘resistance axis’)*.
Međutim, konflikti u Siriji, Iraku, Libanu, Bahreinu i Saudijskoj Arabiji između sunita i šiita ne vode sveobuhvatnom sunitsko-šiitskom ratu, iz razloga što veliki dio sunita u Siriji, Iraku i Libanu podržava vlade i nacionalno jedinstvo sa drugim sektama u njihovim zemljama, uključujući šiite i hrišćane. Vjerujem da su ovi konflikti političke i socijalne prirode uprkos sektaškim podjelama. Takođe, regionalni susjedi, kao i međunarodne sile imaju veliku ulogu u promovisanju sektaškog diskursa u skladu sa svojim političkim ciljevima.
Osim uzavrele Sirije, na (ne)stabilnost Libana bitno utiče dugogodišnji izraelsko–palestinski konflikt. Štaviše, od početka sukoba u Siriji, Hezbolah je nekoliko puta napadnut od Izraela u Siriji i Libanu. Šest članova Hezbolaha, uključujući sina pokojnog vojnog lidera Imada Mugnijaha (Imad Mughniyeh), je ubijeno u vazdušnom napadu Izraela u sirijskog provincijiKuneitra(Quneitra). U osvetničkom napadu na izraelski konvoj 28. januara, Hezbolah je ubio dva izraelska vojnika. Da li smatrate da Hezbolah ima dovoljno kapaciteta i volje za veću ekspanziju sukoba sa Izraelom, imajući u vidu njegovu uključenost u sirijski konflikt?
Ne smatram da će tenzije između Hezbolaha i Izraela eskalirati u sveobuhvatni rat jer obje strane nemaju interes za takav rat. Izrael je pokušao da sa ubistvom kadrova Hezbolaha u provinciji Kuneitrapromijeni pravilo igre zastrašivanja koje je uspostavljeno nakon rata između Izraela i Libanau periodu jul-avgust 2006. godine.Međutim, Hezbolah je osvetničkim napadom na vozila izraelske vojske u području Šeba Farma(Shebaa Farms) poslao poruku Izraelu da ne prihvata promjenu pravila igre i da je grupa spremna da uzvrati napad čak i ako bi to eskaliralo u rat.
Generalni sekretarHezbolaha Hasan Nasralah(Hassan Nasrallah)je istakao da je njegova stranka spremna da se bori protiv Izraela ukoliko napadne Liban ili pozicije Hezbolaha u Libanu ili Siriji. Nasralah je naveo da uprkos umiješanosti u sirijski konflikt„snage otpora” nijesu angažovane u Siriji, već su u stanju pripravnosti i konstantno nadziru front sa Izraelom.
Mjesto predsjednika Libana je upražnjeno od 25. maja 2014. godine. Parlament izabran 2009. godine na period od četiri godine je dva puta donio odluku o produženju mandata bez održavanja izbora, prvo u maju 2013. godine za 17 mjeseci, a onda u novembru 2014. godine za 31 mjesec. Nakon skoro 10 godina od povlačenja Sirije sa libanske teritorije i početka tzv. „drugog doba nezavisnosti“, Liban je odlaganjem parlamentarnih i predsjedničkih izbora pokazao da nema kapaciteta i volje da praktikuje demokratiju i održi stabilnost. Da li možemo konstatovati da na ovaj način libanska politička elita dobrovoljno stavlja zemlju pod vanjski patronat?
Neuspjeh libanskog parlamenta da balgovremeno izabere predsjednika prouzrokovan je političkim podjelama, kao i stranim intervencijama. Strana intervencija u Libanu nije zaustavljena od sticanja nezavisnosti 1943. godine. Sektaške i političke podjele su stranim silama i regionalnim državama omogućile da intervenišu u unutrašnje poslove Libana, kao i u njegov građanski rat (1975-1990). Izbor predsjednika Libana, u poslednje četiri decenije, zavisi od međunarodno-regionalnih kompromisa, posebno između Sirije i Sjedinjenih Američkih Država. Nakon krize u Siriji i povećanja uticaja Irana i Hezbolaha u Libanu izbor predsjednika podrazumijeva kompromis između Irana i SAD-a, kao i Saudijske Arabije koja ima veliki uticaj na sunite u Libanu, posebno partiju Budućnost, kao i koaliciju Mart 14.
Što se tiče parlamentarnih izbora, oni su otkazani, a poslanici su produžili mandat za četiri godine, iz bezbjednosnih razloga – nakon sukoba između libanske vojske i određenih militantnih ekstermistau Tripoliju i Arsalu.
Sukob u Siriji je bitno pogodio libansku ekonomiju, budući da, između ostalog, turisti i strani investitori ne žele da budu prisutni u nesigurnoj zemlji. Prema saopštenju libanskog ministra za socijalna pitanjaRašid Derbasa (Rashid Derbas), skoro četvorogodišnji građanski rat u Siriji je do sada Liban koštao 16 milijardi eura. Više od milion sirijskih izbjeglica je prešlo libansku granicu, što uzrokuje značajno iscrpljivanje prirodnih resursa zemlje. Konsekventno, libanska vlada je uvela oštriju proceduru za ulazak Sirijaca u Liban koji su sada dužni da obezbijede dokumentaciju gdje se navodirazlog njihovog boravka u Libanu. Kako to komentarišete? Kakve rezultate očekujete od takve odluke libanske vlade?
Da, rat u Siriji je uticao na Liban u mnogim oblastima, posebno na bezbjednosnom, socijalno-ekonomskom i demografskom planu. Zbog rata u Siriji i podjela unutar Libana po tom pitanju, zemlja nije stabilna ni u političkom ni u bezbjednosnom smislu. To uzrokuje povlačenje određenih investitora i obeshrabruje nove da ulažu u Liban.
U Libanu je više od 1,5 miliona sirijskih izbjeglica. Ujedinjene nacije i međunarodne agencije ne vode dovoljno računa o ovim izbjeglicima, dok libanski resursi nijesu dovoljni da obezbijede izdvajanja, struju, vodu, hranu, zdravstvene i obrazovne usluge za sve. Takođe, postoji prijetnjada je većina izbjeglica proopiziciona i da pripada suniskoj sekti, što bi moglo podstaći tenzije sa drugim sektama i stvoriti bezbjednosne izazove.
Činjenica da izbjeglice trenutno čine oko 30% stanovništva predstavlja demografski izazov za libansku državu koja je utemeljena na uravnoteženim sektaškim osnovama. Hrišćani već tvrde da su postali manjina koja čini 30% stanovništva, ne računajući izbjeglice iz Palestine i Sirije. Postoji izvjesna zabrinutost među libanskim hrišćanima i šiitima da će de facto dugo prisustvo sirijskih izbjeglica, uglavnom sunita, promijeniti demografski i religijski pluralizam u Libanu i da će Liban postati sunitska zemlja sa nekim manjinama.
Ovi problemi su primorali vladu Libana da uvede oštrije procedure za ulazak Sirijaca u zemlju koji su sada dužni da obezbijede dokumentaciju gdje se navodi razlog za njihov ulazak u Liban. Međutim, ova odluka je donijeta veoma kasno, nakon četiri godine krize u Siriji.
